Ratan Tata : टाटा उद्योग समूहाचे सर्वेसर्वा आणि जगातील मोठे उद्योगपती रतन टाटा यांचे 9 ऑक्टोबर रोजी निधन झाले. भारताच्या उद्योग क्षेत्रातील बापमाणूस हरपला, अशी प्रतिक्रिया सध्या सर्वत्र उमटत आहे. रतन टाटा यांच्या निधनानंतर त्यांना भारतरत्न पुरस्कार दिला जावा, अशी मागणी विविध स्तरावरुन होत आहे.
मुंबई : टाटा उद्योग समूहाचे सर्वेसर्वा आणि जगातील मोठे उद्योगपती रतन टाटा यांचे 9 ऑक्टोबर रोजी निधन झाले. भारताच्या उद्योग क्षेत्रातील बापमाणूस हरपला, अशी प्रतिक्रिया सध्या सर्वत्र उमटत आहे. रतन टाटा यांच्या निधनानंतर त्यांना भारतरत्न पुरस्कार दिला जावा, अशी मागणी विविध स्तरावरुन होत आहे. रतन टाटा यांचे कार्यकर्तृत्व तसे मोठेच आहे. रतन टाटा हे जगातील सर्वात प्रभावशाली उद्योगपतींपैकी एक होते. तरीही ते कधीही अब्जाधीशांच्या यादीत दिसले नाहीत.
सहा खंडांमधील 100 पेक्षा जास्त देशांमध्ये पसरलेल्या 30 हून अधिक कंपन्यांचे ते मालक होते, तरीही ते साधे जीवन जगत होते. उद्योग क्षेत्रातील मोठे नाव मात्र आपल्या सभ्यता आणि प्रामाणिकपणाने एक अद्वितीय प्रतिमा त्यांनी निर्माण केली. रतन टाटा यांनी 1962 मध्ये कॉर्नेल विद्यापीठ, न्यूयॉर्कमधून आर्किटेक्चरमध्ये बीएस प्राप्त केले. पदवी प्राप्त केल्यानंतर ते कुटुंब कंपनीत रुजू झाले. त्यांनी सुरुवातीला एका कंपनीत काम केले आणि टाटा समूहाच्या अनेक व्यवसायांमध्ये अनुभव मिळवला. त्यानंतर 1971 मध्ये त्यांची ‘नॅशनल रेडिओ आणि इलेक्ट्रॉनिक्स कंपनी’ (एक समूह फर्म) चे प्रभारी संचालक म्हणून नियुक्ती झाली. एका दशकानंतर ते टाटा इंडस्ट्रीजचे अध्यक्ष बनले आणि 1991 मध्ये त्यांचे काका जेआरडी टाटा यांच्याकडून टाटा समूहाचे अध्यक्षपद स्वीकारले. जेआरडी टाटा पाच दशकांहून अधिक काळ या पदावर होते. याच वर्षी भारताने आपली अर्थव्यवस्था उघडली आणि 1868 मध्ये एक लहान कापड आणि व्यापारी संस्था म्हणून सुरू झालेल्या टाटा समूहाने स्वतःला त्वरीत “जागतिक महासत्ता” मध्ये बदलले. त्यांनी मीठापासून स्टीलपर्यंत, कारपासून ते सॉफ्टवेअरपर्यंत, वीज सयंत्रापासून आणि एअरलाइन्सपर्यंत त्यांनी क्षेत्र व्यापले आहे.
रतन टाटा हे समूहाच्या मुख्य होल्डिंग कंपनी ‘टाटा सन्स’ चे दोन दशकांहून अधिक काळ चेअरमन होते, त्या काळात समूहाचा झपाट्याने विस्तार झाला. 2000 मध्ये लंडन-आधारित टेटली टी 431.3 दशलक्ष अमेरिकन डॉलर्स आणि 2004 मध्ये दक्षिण कोरियाने खरेदी केली. देवू मोटर्सचे ट्रक उत्पादन 102 दशलक्ष अमेरिकन डॉलर्स, अँग्लो-डच स्टीलमेकर कोरस ग्रुप 11 बिलियन मध्ये विकत घेतले आणि फोर्ड मोटर कंपनीकडून प्रसिद्ध ब्रिटीश कार ब्रँड्स जग्वार आणि लँड रोव्हर 2.3 बिलियनमध्ये विकत घेतले. भारतातील सर्वात यशस्वी उद्योगपतींपैकी एक असण्यासोबतच ते त्यांच्या परोपकारी कार्यांसाठीही ओळखले जात होते. परोपकारात त्यांचा वैयक्तिक सहभाग फार लवकर सुरू झाला. 1970 च्या दशकात, त्यांनी आगा खान हॉस्पिटल आणि मेडिकल कॉलेज प्रकल्प सुरू केला, ज्याने भारतातील प्रमुख आरोग्य सेवा संस्थांपैकी एकाचा पाया घातला. टाटा समूहाचे संस्थापक जमशेट टाटा यांचे पणतू होते. टाटा समुहाचे अध्यक्ष म्हणून आणि नंतर अंतरिम अध्यक्ष म्हणून या समूहाचा कारभार अनेक वर्ष पाहिला. देशातल्या सर्वात जुन्या अशा टाटा समुहाच्या चॅरिटेबल ट्रस्टचे प्रमुख म्हणून अतिशय परोपकारी वृत्तीने त्यांनी काम पाहिले.
टाटा यांनी केली नैतिक मूल्यांची जपणूक
टाटा यांनी नैतिक मूल्यांची जी जपणूक केली, ती इतर उद्योजकांसाठी आणि उद्योगविश्वातील भावी पिढ्यांसाठीही दीपस्तंभासारखी मार्गदर्शक ठरतील. ते तत्त्वनिष्ठ कर्मयोगी होते. स्वातंत्र्यानंतर देशाची पुन्हा उभारणीत टाटा समूहाचा वाटा सिंहाचा होता. या समूहाच्या माध्यमातून रतन टाटा यांनी भारताचा झेंडा जागतिक पातळीवर दिमाखाने फडकता ठेवला. महाराष्ट्र सरकारचा पहिला ‘उद्योग रत्न’ हा पुरस्कार त्यांना प्रदान करण्यात आलेला आहे. रतन टाटा यांच्या निधनाने देश आणि महाराष्ट्राचेही कधीही भरुन न येणारे नुकसान झाले आहे. त्यांच्या जाण्याने उद्योग ‘रत्न’ हरपले आहे.
